Schat van Carchemish
Atheense Dekadrachmen
Door een verspreking van een kunstsmokkelaar kom ik op het spoor van een van de grootste muntschatten uit de geschiedenis, begraven rond 425 v.Chr in het huidige Turkije. In 1995 vindt een Turkse boer de duizenden munten tijdens het ploegen en hij verkoopt ze op de illegale kunstmarkt. Onder de munten bevinden zich vijftien uiterst zeldzame Atheense Dekadrachmen, ook wel de Mona Lisa uit de Oudheid genoemd. Mijn onthullingen worden niet op prijs gesteld door de Turkse maffia, enkele miljonairs en de Griekse staat.
Verborgen muntschatten in de grond
In vroeger tijden bestond er geen banksysteem zoals wij dat nu kennen. Je kon geen kluis huren om je waardevolle bezittingen in op te bergen. De enkeling die over een wat grotere hoeveelheid geld beschikte, was genoodzaakt andere oplossingen te bedenken. Meestal verstopte men het geld in de grond, zeker als er oorlog dreigde. Zo moeten sinds de uitvinding van het geld, 2600 jaar geleden, ontelbare ‘kluisjes’ in de grond zijn gestopt. Sommige zijn nooit opgehaald en bevinden zich tot vandaag onder de grond, wachtend op een archeoloog of iemand met een metaaldetector.
Zeldzame Atheense Dekadrachmen
Zo’n tien jaar geleden had ik in Londen een afspraak met een kunstsmokkelaar. Tijdens de lunch liet deze zich ontvallen dat een Turkse boer in 1995 nabij het oude Carchemish bij toeval op een enorme schat was gestuit. De boer had de schat van duizenden zilveren munten op de zwarte markt verkocht in plaats van ze over te dragen aan de staat zodat archeologen en historici de schat hadden kunnen onderzoeken. Onder de munten hadden zich maar liefst vijftien Atheense Dekadrachmen bevonden. Deze uiterst zeldzame munt met een gewicht van 43 gram is zeer gewild onder verzamelaars en musea en doet al gauw $ 500.000 per stuk. Aangenomen wordt dat de stad Athene deze zilveren munten rond het jaar 465 v.Chr heeft geslagen, op het hoogtepunt van haar macht.
Reconstructie van de schat
Ik kreeg geen kans om de kunstsmokkelaar uit te horen, want na zijn verspreking ging hij er snel vandoor. Maar mijn interesse was gewekt. Muntschatten verbergen een schat aan historische informatie. Ze geven inzicht in vroegere handelsbetrekkingen, de economische toestand en oorlogen uit lang vervlogen tijden. Bovendien zijn antieke munten vaak kunstwerkjes op zich. Ze zijn met de hand geslagen en tonen afbeeldingen van uitgestorven planten, mythologische dieren, verdwenen steden en getrouwe portretten van historische figuren als Caesar en Cleopatra.
Na een spannende en gevaarlijke zoektocht – uitgebreid beschreven in mijn boek Het verboden Judas-evangelie en de schat van Carchemish – wist ik de geschiedenis van de schat te reconstrueren. Aan de verschillende munten viel af te leiden dat de schat rond 425 v.Chr was begraven, in de tijd dat de wrede Perzische koning Artaxerxes I overleed. Een bloedige opvolgingsstrijd volgde. Het Perzische Rijk was ook nog eens in oorlog met de Griekse stadstaten. Genoeg redenen voor bijvoorbeeld een rijke handelsfamilie om haar kapitaal in de grond te verstoppen in afwachting van rustiger tijden. Maar de mogelijkheid bestond ook dat de Grieken met deze enorme schat hebben geprobeerd Perzische legereenheden om te kopen.
Op het spoor van een Turks maffia-kartel
Informanten uit het circuit vertelden mij dat de schat destijds vanuit Turkije naar München was gesmokkeld en daar in handen was gekomen van een berucht Turks maffia-kartel. Ik kreeg foto’s te zien van munten uit de schat. Sommige waren geslagen in tot dusver onbekende koninkrijkjes. Drie zeldzame Tridrachmen uit de Griekse stad Delphi, speciaal geslagen om bouwmateriaal te kopen in Egypte voor herstel van het beroemde orakel van Delphi, waren inmiddels voor honderdduizenden euro’s verkocht op veilingen. En dat natuurlijk zonder vermelding dat deze munten uit een geroofde schat stamden.
Grieks museum kocht Dekadrachmen van smokkelaars
Mijn belangstelling ging voornamelijk uit naar de verdwenen vijftien Atheense Dekadrachmen. Ze waren voor het merendeel verkocht aan rijke verzamelaars over de hele wereld, zo ontdekte ik. Twee exemplaren waren zelfs voor een tweede keer geroofd. Vier gemaskerde mannen drongen op een avond de villa in München binnen van de beruchte smokkelaar Nino Savoca en namen met geweld de munten mee die Savoca in huis had om ze schoon te maken. Weer twee andere Atheense Dekadrachmen lagen inmiddels te pronken in Griekse musea. Griekenland, het land waar de Atheense Dekadrachme geslagen was, had tot dusverre geen enkel exemplaar in zijn collecties. Toen de Carchemish-schat opdook, nota bene geroofd van het grondgebied van aartsvijand Turkije, zag men zijn kans schoon. In het diepste geheim stelde de minister van justitie, Elisabet Papazoe, geld beschikbaar om er twee aan te kopen van de smokkelaars.
Carchemish-schat in de media
Uiteindelijk besloot ik het verhaal in de openbaarheid te brengen. Eerst op het internet, daarna in boekvorm. Dit werd mij niet in dank afgenomen. Uit de hoek van het München-kartel ontving ik meerdere bedreigingen. Het nieuws werd direct opgepikt door de Turkse pers. Er kwam een televisieteam naar Nederland en de krant Hurriyet besteedde er ruim aandacht aan. De Duitse politie was vooral geïnteresseerd in de namen die ik noemde, waaronder die van de overvallers van Savoca die er met de twee Dekadrachmen vandoor waren gegaan. Ook verschenen er uitgebreide artikelen in vrijwel alle grote Nederlandse kranten.
